Al jaren worden er verschillende claims gemaakt over intermittent fasting (IF), oftewel periodiek vasten of onderbroken vasten. Ondanks dat ik zelf al lange tijd experimenteer met IF, was ik ervan overtuigd dat de resultaten uit de wetenschap (op zijn minst) wisselvallig zijn. Er zijn namelijk veel verschillen tussen de methoden van vasten, waardoor onderzoek ernaar doen al snel ingewikkeld wordt. Daarnaast is het moeilijk om de positieve effecten die vasten soms laat zien, los te koppelen van een energietekort.
Toch stelt Dr. Ludidi dat het effect van vasten op de gezondheid wetenschappelijk bewezen is. Hij schreef er enkele jaren geleden een boek over en plakte er zelfs zijn eigen naam op: De Dr. Ludidi vastenmethode. Hoe sterk is de wetenschappelijke onderbouwing van Dr. Ludidi?
Leestijd: +/- 10 minuten
Luisteren: op alle platformen
Dr. Ludidi, Samefko Ludidi, is een afgestudeerd voedingswetenschapper (die niet lid is van de Nederlandse Academie voor Voedingswetenschappen) die al jaren een praktijk heeft waar hij mensen coacht. Maar hij wordt ook veel gevraagd voor lezingen omdat hij bekent staat om zijn expertise voor het vertalen van wetenschap naar de praktijk. Hij is dan ook universitair gastdocent.
Wat is intermittent fasting?
Mijn eigen bias
Kennismaking
Mijn eerste kennismaking met de kennis en claims van Dr. Ludidi was zijn bezoek aan de podcast van Arie Boomsma, ‘Een serie over voeding’. Hij maakte veel sterke claims over intermittent fasting: goed voor afvallen, goed tegen chronische ziekten en goed voor celverjonging (autophagie). Helaas werd er geen bewijs aangehaald, maar mijn interesse was zeker gewekt.
Ik maakte uiteindelijk een story op Instagram (ik had toen 50 volgers) waarin ik aangaf dat ik in de wetenschappelijke onderbouwing van Ludidi ging duiken. Ik tagde hem in de hoop meer bewijs te krijgen. Daarnaast tagde ik hem in een story samen met een wetenschappelijke studie die zijn claims tegensprak. Ik kreeg echter geen reactie.
Dus ging ik op zoek naar zijn bewijs op het internet. Zijn website staat vol met blogs, maar helaas ook daar vond ik geen bronvermelding. Uiteindelijk kwam ik terecht bij een stuk van hem in OrthoFyto, een vaktijdschrift voor paramedici in de functionele geneeskunde. Ik nam een kleine duik in zijn wetenschappelijke onderbouwing en ontdekte al snel dat zijn interpretaties niet klopten. Ik stuurde hem een bericht op Instagram, maar helaas kreeg ik opnieuw geen reactie.
Ik maakte een story met mijn bevindingen, daarbij tagde ik Ludidi. Weer kreeg ik geen inhoudelijk reactie. Dus besloot ik zijn boek te kopen om een diepere duik te nemen in zijn onderbouwing. Zie hier mijn bevindingen.
Update: Ludidi heeft mij geblokkeerd op instagram.
Orthofyto
Laten we beginnen bij het stuk in OrthoFyto: ‘Intermittent fasting tegen zwaarlijvigheid’. Dit gaf mij een eerste blik in de wetenschappelijke keuken van Ludidi.
Ludidi redeneert dat een overschot aan energie de basis vormt van overgewicht. Hij is echter geen fan van het traditionele energiearme dieet, omdat dat volgens hem zorgt voor langdurig onder-eten en daarmee een vertraging van de stofwisseling.
Intermittent fasting is volgens hem daarom hét antwoord op ons welvaartsziekten- en overgewichtprobleem. Intermittent fasting zou namelijk zorgen voor een verhoogde vetverbranding, onafhankelijk van een energierestrictie.
“Intermittent fasting leidt tot mitochondriële biogenese, verhoogt derhalve de vetstofwisseling en kan zo een rol spelen in het verminderen van lichaamsvervetting en dientengevolge overgewicht. In het verlengde kan intermittent fasting een positief effect hebben op het ontwikkelen van welvaartsaandoeningen als hart- en vaatziekten, type 2 diabetes en mogelijk ook alzheimer (13). Effecten van IF treden onafhankelijk van energierestrictie op (14), hoewel energierestrictie vaak wel een bijkomend gevolg is.”
Ludidi presenteert het alsof het gesneden koek is. Alsof het allemaal keihard wetenschappelijk bewezen is. Maar is dat ook zo?
Het bewijs
Nee, dat is het niet.
Wanneer je deze narratieve review goed leest dan zijn er inderdaad studies die met muizen/ratten hebben laten zien dat IF, onafhankelijk van energierestrictie, positieve effecten kan hebben op de gezondheid. Maar in de meeste studies zorgt een IF regime direct voor een energietekort. Hierdoor is het moeilijk de positieve effecten aan IF toe te schrijven.
“For example, when Sprague–Dawley rats are maintained on a every-other-day fasting IF diet, they consume approximately 30% less food over time and maintain body weights 10–15% below that of rats fed ad libitum [7]. On the other hand, C57BL/6 mice maintained on the same IF regimen consume only 5% less food over time compared with mice fed ad libitum and maintain a body weight similar to that of mice fed ad libitum [6]. Although C57BL/6 mice on the IF diet were not calorie restricted, the diet resulted in beneficial physiological changes that were as great or greater than those in mice maintained on a 40% CR diet.”
Een nog groter probleem is dat deze resultaten nog niet door onderzoek met mensen bevestigd zijn. Onderzoek met dieren heeft zeker zijn plaats in de bewijsvoering voor een claim. Het kan mechanisme blootleggen of zorgen dat we experimenten kunnen uitvoeren die we niet op mensen kunnen uitvoeren (kijken of het wel veilig is). Toch zullen we resultaten uit dierstudies moeten bevestigen met mensen, zeker als er bewezen is dat er geen negatieve gevolgen zijn (zoals bij vasten). Dit maakt ook dat de auteurs van de studie concluderen dat er nog heel veel niet duidelijk is voor IF bij mensen en dat er goede gecontroleerde studies nodig zijn.
“Clearly, well-controlled human studies are required to establish the health benefits that can be achieved by CR and IF in humans across a range of body mass indexes.”
Ludidi is (denk ik) van mening van dat bron 14 zo’n goed gecontroleerde studie is die laat zien dat IF positieve effecten heeft op onze gezondheid onafhankelijk van een energierestrictie.
In de studie van Stote werden 15 mensen willekeurig in twee groepen geplaatst: drie maaltijden per dag (3-maaltijdengroep) of één maaltijd per dag (1-maaltijdgroep). Voor de duidelijkheid: dit gaat niet over een vastenmethode die overeenkomt met de Dr. Ludidi-methode (dat is namelijk drie maaltijden tussen 12:00 en 20:00 uur).
Na 8 weken volgde een pauze van 11 weken, waarna de mensen van groep wisselden om zich opnieuw 8 weken aan de richtlijnen te houden. De mensen in de 3-maaltijdengroep aten gemiddeld 2429 kcal, terwijl de 1-maaltijdgroep gemiddeld 2364 kcal at. Ondanks dat de focus lag op een energiebalans, aten mensen in de 1-maaltijdgroep dus wel minder energie. Wat niet gek is, aangezien alles in één maaltijd (met een eetraam van 4 uur) moest worden gepropt.
Na de twee periodes van acht weken wogen de mensen in de 1-maaltijdgroep significant minder (65,9 vs. 67,3 kg) dan in de 3-maaltijdengroep. Maar hier komt de crux: er was in beide groepen geen significant verschil in lichaamsgewicht tussen het startpunt en het eindpunt van de studie. Met andere woorden, beide protocollen lieten na acht weken geen verandering zien in gewicht, vetmassa of vetvrije massa.
“Even with an 11-wk washout period between the 2 diet protocols, no significant differences from baseline were seen in body weight, fat mass, fat-free mass, or total body water in either period of the study.”
Daarnaast leek de 1-maaltijdgroep slechtere cholesterolwaarden en bloeddrukwaarden te hebben. Deze studie is dus verre van onomstotelijk bewijs dat de effecten van IF onafhankelijk van energierestrictie optreden. Toch citeert Ludidi deze studie alsof hij sterk wetenschappelijk bewijs aanhaalt. Geen ‘misschien’, ‘zou kunnen’ of ‘mogelijk’.
Het boek
Ik tagde Ludidi herhaaldelijk met mijn bevindingen in mijn stories op Instagram, maar helaas kreeg ik geen inhoudelijke reactie.
Ik ga een paar claims die hij maakt belichten en zal kort ingaan op de onderbouwing die hij bij deze claims geeft. Het was voor mij niet nodig om een hele diepe duik te nemen, omdat al snel duidelijk werd dat er nogal wat mis was met de interpretaties van Ludidi.
Claim: Uit experimentele onderzoeken blijkt dat verlengende perioden van niet eten je brein scherp maken en kan helpen het risico op hersenziekten al Alzheimer te verminderen.
Bron: Mattson, MP., Longo, VD & Harvie, M. Impact of intermittent fasting on health and disease processes.(2016)
Ludidi haalt een narratieve review aan als bewijs voor het effect van vasten op onze hersenen en daarmee op hersenziekten. Deze review is opgedeeld in twee delen: onderzoek met dieren en onderzoek met mensen. Het eerste dat mij opvalt, is dat de studie geen hoofdstuk bevat over onderzoek met mensen dat betrekking heeft op hersenen of neurologische ziekten.
De auteurs concluderen dat er wel bewijs is gevonden in dieren dat IF effect heeft op onze hersenen en kan helpen tegen ziekten zoals Alzheimer. In het betreffende hoofdstuk wordt echter vooral gesproken over ADF (alternate day fasting), oftewel: om de dag helemaal niet eten—een heel andere vorm van vasten dan waar Ludidi het over heeft. Het onderzoek is bovendien allemaal uitgevoerd met dieren, waardoor we niet weten hoe dit zich vertaalt naar mensen. De auteurs geven ook aan dat er experimenteel onderzoek met mensen nodig is. Ludidi claimt daarentegen dat er al experimenteel onderzoek is gedaan.
Studie: “IF can delay onset and slow the progression of neuronal dysfunction and degeneration in animal models of Alzheimer’s, Parkinson’s and Huntington’s diseases… Randomized controlled clinical trials of IF versus PF and isoenergetic continuous energy restriction in human subjects will be required to establish the efficacy of IF in improving general health, and preventing and managing major diseases of aging.”
Claim: Onderzoek heeft aangetoond dat onderbroken vasten een effectieve methode is om gewicht te verliezen zonder dat het ten koste gaat van je spiermassa. Dit is bij veel diëten die hameren op minder eten wel het geval.
Ludidi probeert een zaak te maken voor IF als effectieve methode om gewicht te verliezen en spiermassa te behouden. Dit baseert hij op twee studies:
Bron: Wilsen, JM. Et al. Effects of Ketogenic Dieting on Body Composition, Strength, Power, and Hormonal Profiles in Resistance Training Men. (2020)
De review van Varady beschrijft studies die IF in combinatie met een energietekort vergelijken met alleen een energietekort. De claim van Ludidi voelt direct misleidend aan, omdat hij (elders in het boek en in het OrthoFyto-stuk) doet voorkomen alsof IF zorgt voor gewichtsverlies, onafhankelijk van een energietekort. Op basis van de review van Varady kun je dat echter helemaal niet zeggen, omdat Varady specifiek IF in combinatie met een energietekort heeft onderzocht. Mensen moesten dus minder vaak én minder energie in totaal eten.
Daarnaast worden er in de review van Varady geen studies aangehaald die de 16/8-methode (16 uur vasten per dag) hebben onderzocht, wat juist de kern is van de Dr. Ludidi Vastenmethode. Ook in deze review gaat het vaak om de ADF-methode.
Ludidi benoemt later in zijn boek de studie van Stote (die ik eerder behandelde), waar hij over zegt:
“Het kan voorkomen dat mensen die gaan vasten ook op langere termijn iets minder eten dan mensen die niet vasten. Dit is zeker niet de enige reden waarom onderbroken vasten zo goed werkt. Er is inmiddels al voldoende overtuigend bewijs dat ook wanneer je netto niet minder eet, onderbroken vasten toch gezondheidswinst kan opleveren.”
Maar het ‘overtuigend bewijs dat ook wanneer je netto niet minder eet, onderbroken vasten toch gezondheidswinst kan opleveren’, is er dus helemaal niet.
Varady laat wel een interessant resultaat zien: minder verlies van spiermassa bij vasten in combinatie met een energietekort. Maar van géén verlies van spiermassa is zeker geen sprake. Deelnemers verloren alsnog gemiddeld 10% van het gewichtsverlies als spiermassa, tegenover 25% bij mensen die geen IF-protocol volgden. Gewicht verliezen zonder dat dit ten koste gaat van spiermassa is dus niet aan de orde.
“From the studies reviewed here, it would appear as though a lower proportion of lean mass is lost in response to intermittent calorie restriction (90% weight lost as fat, 10% weight lost as fat-free mass) when compared to daily calorie restriction (75% weight lost as fat, 25% weight lost as fat-free mass).”
Tot slot haalt Ludidi ook de studie van Wilsen aan als bron. Heel vreemd, aangezien deze studie juist laat zien dat een ‘traditioneel Westers eetpatroon’, hoog in koolhydraten en laag in calorieën (oftewel een dieet gericht op minder eten), een toename in spiermassa laat zien tijdens het afvallen. Ik raak hierdoor een beetje de draad kwijt.
Wilsen Studie: “This study investigated the impact of an isocaloric and isonitrogenous ketogenic diet (KD) versus a traditional western diet (WD) on changes in body composition… Lean body mass (LBM) increased in both the KD and WD groups (2.4% and 4.4%, p < 0.01) at week 10. However, only the KD group showed an increase in LBM between weeks 10 and 11 (4.8%, p < 0.0001). Finally, fat mass decreased in both the KD (−2.2 ± 1.2 kg) and WD groups (−1.5 ± 1.6 kg).”
Conclusie
Dit zijn een paar voorbeelden die ik tegenkwam in het boek van Ludidi. Er zijn er meer, maar mijn punt is duidelijk. Het voelt namelijk alsof Ludidi begonnen is bij zijn overtuiging:
“Al jaren gebruik ik vasten om mijn cliënten te helpen hun gezondheid te verbeteren.”
“Ik weet dat het werkt. Niet in het minst omdat het effect ervan op de gezondheid wetenschappelijk bewezen is. Door mijn jaren lange praktijkervaring…”
En daarna op zoek is gegaan naar studies met conclusies die enigszins bij zijn overtuigingen passen, al is dat dus ook niet altijd het geval. Ik ben bang dat Ludidi zich heeft verbonden aan zijn hypothese: ‘Vasten heeft, onafhankelijk van een energierestrictie, vele gezondheidsvoordelen.’ Wanneer je jezelf zo vastlegt op een idee of een theorie en er zelfs je naam op plakt, wordt het moeilijk om nog objectief te blijven. Laat staan om open te staan voor inhoudelijke kritiek. Heel menselijk.
Laat ik duidelijk zijn: wat mij betreft is wetenschap niet de heilige graal. Als Ludidi zich had beperkt tot zijn praktijkervaring en heel voorzichtige claims had gemaakt op basis van studies met dieren, had ik daar geen probleem mee gehad. Echter, er is nu sprake van stellige claims op basis van studies met dieren of narratieve reviews die de claim niet onderbouwen, of op basis van studies die verkeerd geïnterpreteerd zijn. Tot slot gebruiken de aangehaalde studies ook nog eens vastenmethoden die heel anders zijn dan die van Ludidi. Ik denk niet dat je alle vastenmethoden over één kam kunt scheren.
We zijn inmiddels alweer een paar jaar verder, en er is zeker veelbelovend onderzoek gedaan naar intermittent fasting. Het is echter belangrijk dat we geen overdreven en overhaaste conclusies trekken. Er zijn namelijk nog steeds grote verschillen in de vastenmethoden die in wetenschappelijk onderzoek worden gebruikt. Ik zie veelbelovende resultaten uit onderzoek naar vroeg vasten (van 8:00 tot 15:00 uur), waar ik eerder over schreef in mijn stuk over het boek Ingelepeld van prof. Spector. Dit staat haaks op de methode die Ludidi aanhoudt: vasten van 12:00 tot 20:00 uur.
Het is nog niet duidelijk welk effect intermittent fasting precies heeft op onze gezondheid, hoewel de wetenschap wel heeft laten zien dat het een veilige en effectieve manier is om je energie-inname te beperken—wat gewichtsverlies en aanzienlijke gezondheidswinst kan opleveren. Er is echter nog veel onzekerheid over welke vorm van intermittent fasting optimaal is en welke effecten het heeft op de gezondheid van mensen. Dit boek heeft die onzekerheid in ieder geval niet weggenomen.
Wat vond je ervan? Laat het aan mij weten in de vorm van commentaar of een email: info@coenfirmationbias.nl
Ben je een claim tegen gekomen op internet of social media en ben je benieuwd naar een beoordeling van de onderbouwing, laat het mij weten en ik duik erin!
Wil je mij en mijn voedingswetenschapavontuur steunen? Deel mijn artikelen of de podcast op jouw socials!
Alles wat je op deze website leest is mijn mening gebaseerd op kennis en ervaring. De kans is groot dat ik wel eens iets over het hoofd zie, of dat iets beter kan. Ik hoor het graag! Wetenschap doen we samen.
Volg me of connect met me op:
Linkedin: https://www.linkedin.com/in/coen-dros/
Comments