De wetenschap achter het gevaar van bakken en frituren met plantaardige oliën
Plantaardige oliën zijn ongezond. Verschillende diëtisten, voedingsdeskundige, wetenschappers en onderzoeksjournalisten zijn daar van overtuigd. Het gaat dan vooral om geraffineerde plantaardige oliën die hoog in omega-6 vetzuren zijn. Deze oliën bevatten gevaarlijke chemische stoffen, verstoren onze vetzuur balans en zijn vatbaar voor oxidatie. Vaak wordt dit klakkeloos beweerd, maar soms wordt er ook wetenschappelijk onderzoek aangehaald. Wie duikt in de wetenschappelijke literatuur achter de gevaren van plantaardige oliën raakt verstrikt in een web van reviews met mooie verhalen over mechanismen en klinische studies. Hoe sterk is de wetenschappelijke onderbouwing voor de gevaren van plantaardige oliën? Zijn plantaardige oliën eigenlijk plantkwaadaardige oliën?
Leestijd: 14 min Luisteren: podcast
In deel 1 en deel 2 behandelde ik de wetenschappelijke literatuur achter verschillende theorieën over de relatie tussen plantaardige oliën en hart- en vaatziekten, overgewicht en levensduur. We zouden door een te hoge inname van omega-6 vetzuren (linolzuur) onze cellen vatbaar maken voor oxidatie waardoor de kans op hart- en vaatziekten en dood gaan groter wordt. Tijdens de eerste 1000 dagen zou diezelfde te hoge inname van omega-6 vetzuren het lichaam van een kind programmeren voor overgewicht later in het leven. Tot nu toe bleken alle theorieën vooral hypotheses gebaseerd op slechte wetenschap, studies met dieren en correlaties. Wat als de schadelijke effecten van plantaardige oliën niet persé aan een te hoge inname van omega-6 vetzuren ligt, maar aan de schadelijke stoffen die vrijkomen wanneer omega-6 vetzuren oxideren, bijvoorbeeld tijdens het verhitten in de frituur of in het lichaam. Er zijn namelijk sterke correlaties en mechanismen gevonden voor de relatie tussen aldehyden (oxidatieproducten) en verschillende (leefstijl gerelateerde) chronische ziekten zoals dementie, Parkinson, diabetes, kanker, inflammatoire ziekten, hart- en vaatziekten en nog veel meer. Aldehyden ontstaan tijdens het oxidatieproces en zoals ik in deel 1 al toelichtte zijn meervoudig onverzadigde vetzuren, zoals omega-6, vatbaar voor oxidatie. Joseph haalt in zijn video meerdere studies aan die dit gevaar hebben onderzocht. Laten we een duik nemen in de wetenschap.
“When fats oxidize (when they are heeted), they produce oxidation products that give the fat a bad flavor and these oxidation products are also toxic… Now the other thing about the fragile polyunsaturated omega-6 linoleic acids in vegetable oils, is they’re still problematic even if not heated. Heat isn’t the only way to oxidize vegetable oils. They can just oxidize sitting on the shelf… vegetable oils also oxidize while sitting in your body, creating toxic oxidation products like an aldehyde called 4-HNE. 4-HNE is in fact considered to be the most toxic aldehyde and this compound has been associated with aging, heart disease, diabetes and alzheimer’s.” – the $100 billion dollar ingredient making your food toxic
Hoeveel linolzuur eten we?
Voor dat we in de wetenschap duiken wil ik eerst nog iets aanstippen: hoeveel linolzuur eten we eigenlijk? Het is namelijk zo dat Joseph hier ook even op in gaat voordat hij de claim maakt die ik zo ga behandelen. Volgens hem eten Amerikanen zo’n 5 a 6 eetlepels plantaardige olie op een dag, wat gelijk staat aan 700 kcal. Besef dat even: dat is echt gigantisch veel. Misschien wel een derde van wat een gemiddelde persoon nodig heeft aan energie. Echter hij noemt geen bron wanneer hij dit claimt.
Toen ik een studie van Ramsen et al. (zijn onderzoek heb ik in deel 1 behandeld) aan het doornemen was, bleek dat ook Ramsen deze vragen behandeld heeft. Zo heeft de studie gekeken naar de gemiddelde inname van linolzuur (omega-6 vetzuur in plantaardige oliën) in Amerika. Ramsen stelt dat een gemiddelde Amerikaan zo’n 17 gram per dag (7% van de totale energie inname) linolzuur binnenkrijgt. Ter vergelijking: in Nederland wordt het geschat op 14 gram per dag. 17 gram is zo’n 153 kcal… Ik heb dus geen idee waar Joseph die 700 kcal op baseert. Ik begrijp dat niet alle plantaardige oliën puur linolzuur zijn, maar zijn video (en veel bewijsmateriaal) gaat vooral over oliën rijk in linolzuur. Het lijkt dus alsof hij een beetje overdrijft hoeveel plantaardige oliën mensen daadwerkelijk binnen krijgen.
Mijn eigen bias
Claim: Wanneer plantaardige oliën oxideren (wat gebeurt tijdens het bakken/frituren en in ons lichaam) komen stoffen vrij, zoals aldehyden, die giftig zijn en daarmee slecht zijn voor onze gezondheid. Deze zijn zo schadelijk dat ze de onderliggende oorzaak zijn van vrijwel alle leefstijl gerelateerde ziekten die we kennen.
Bron: Schoeb, M. Et al. (2014) 4-Hydroxynonenal in the pathogenesis and progression of human diseases.
De eerste studie die aangehaald wordt is een narratieve review van Shoeb et al. Zij voerde een review uit om de rol van 4-Hydroxy 2-nonenal (HNE) in verschillende ziekteprocessen en hoe het reguleren van het metabolisme van deze aldehyde therapeutisch in gezet kan worden te onderzoeken. HNE is volgens Shoeb één van de meest toxische aldehyde van allemaal die ontstaat bij de oxidatie van omega-6 vetzuren. Het zou een belangrijke marker zijn van oxidatieve stres, een mogelijke oorzaak zijn van verschillende ziekten zoals Alzheimer en een stimulans van ontstekingen in het lichaam.
“One of the most abundant and cytotoxic lipid -derived aldehyde is 4-hydroxy 2-nonenal (HNE). The HNE is formed by the oxidation of ω-6 polyunsaturated fatty acids. During autoxidation, fatty acids form alkoxyl radicals that undergo beta-scission leading to the formation of several saturated and unsaturated oxo-compounds of which HNE is one of the most reactive and under some conditions represents 95 % of the generated aldehydes. Currently, HNE is considered an important marker of oxidative stress, a possible contributory agent to several diseases such as Alzheimer and a stimulant of prominent pathobiochemical pathways such as inflammation, indicating a potential contribution of the aldehyde to the pathogenesis of several chronic diseases.”
De auteur concludeert dat HNE zonder twijfel een rol speelt als “toxic messenger” van oxidatieve stres. Een toegenomen aanmaak van HNE wordt gezien in verschillende ziekten in mensen. HNE kan namelijk de stabiliteit van cellen verstoren met celdood als gevolg – en als cellen dood gaan, dan worden we ziek of we gaan dood.
Als we dieper duiken in de resultaten dan zijn er zeker een paar kanttekeningen die gemaakt moeten worden. De kanttekeningen worden gemaakt door Shoeb et al. zelf.
Ten eerste is HNE niet altijd giftig, het tegendeel is zelfs waar. Wanneer je de video van Joseph bekijkt dan wordt HNE neergezet als een giftige stof die geassocieerd is met een gigantische lijst aan ernstige chronische ziekten. Dit is mooie storrytelling. Echter de waarheid is (zoals altijd) genuanceerder. Volgens Shoeb et al. is het namelijk zo dat de concentratie van HNE in de cellen belangrijk is. Zo hebben lagere concentraties (< 2 µm) een gezondheid bevorderend effect, ja je leest het goed, het kan gezond zijn. Het is pas bij een hogere concentratie van 5 µM tot 5 mM of meer dat HNE giftig wordt en kan leiden tot dysfunctie van mitochondriën (energiefabrieken), DNA en eiwitten in de cel. (µM staat voor micromollair. 1 µM is gelijk aan 0,001 millimollair)
“4-HNE exerts physiologically beneficial effects depending on its intracellular concentration. Lower intracellular concentrations (< 2 µm) of 4-HNE seems to be beneficial to cells as they promote cell survival and proliferation… Steady-state concentration of 4-HNE can easily reach 5 µm to 5 mM or more within membranes during various pathological conditions. 4-HNE has been shown to have high toxicity to mammalian cells, can inactivate various enzymes and also inhibit DNA and protein synthesis”
Ten tweede is het metabolisme van HNE nog helemaal niet volledig begrepen. Zo zou glutathion een belangrijke rol spelen in het metabolisme van 4-HNE. Glutathion is een belangrijk antioxidant dat voor komt in planten, dieren, schimmels en bacterie en helpt bij het beschermen van het lichaam tegen oxidatie en schadelijke stoffen. Ook wij hebben in onze cellen een hoge concentratie Glutathion. Volgens de auteurs heeft onderzoek al laten zien dat glutathion kan helpen bij het voorkomen van ziekten zoals Alzheimer.
“A number of antioxidants including glutathione that alter the intracellular concentrations of HNE have been shown to prevent Alzheimer and parkison…. HNE has been shown to alter the cellular redox homeostasis responsible for cell growth, death and differentiation. Further, recent studies indicate that glutathiolation of HNE regulates its toxic effects. Despite multiple studies showing the connection between oxidative stress-generated lipid aldehydes (specifically HNE) and pathological consequences leading to a number of disease processes, the mechanisms by which varying concentrations of HNE detects cells fate towards death or growth is not clearly known.”
Ondanks dat Joseph volledig overtuigd is van de gevaren van HNE, is het voor Shoeb et al. dus nog helemaal niet zo duidelijk wat de rol is van de oxidatie van omega-6, HNE metabolisme en onze gezondheid. Misschien dat het tweede onderzoek dat hij aanhaalt zorgt voor verheldering.
Plantaardige oliën, HNE en onze gezondheid
Hij haalt Yamashima aan als expert op het gebied van plantaardige oliën, HNE en onze gezondheid.
“Neuroscientist Testumorio Yamashima has done plenty of research on vegetable oils and 4-HNE. He’s published multiple papers on the damaging effects of this compound and why people need to avoid vegetable oils because they oxidize into 4-HNE in our bodies.” – the $100 billion dollar ingredient making your food toxic
Yamashima voerde een narratieve review uit om de rol van oxidatie producten, die ontstaan bij het verhitten van plantaardige oliën, in celdegeneratie, celdood en het voorkomen van verschillende leefstijl gerelateerde ziekten te onderzoeken. Het gaat hierbij om linolzuurrijke (omega-6 vetzuur) oliën van soja, koolzaad, zonnebloem of mais. Hij maakt onderscheidt tussen exogene HNE dat ontstaat tijdens het oxideren buiten ons lichaam (bijvoorbeeld tijdens het bakken) of endogeen HNE dat ontstaat wanneer onze celmembranen of LDL deeltjes oxideren. Endogeen gaat dus over de Meervoudig Onverzadigd Vetzuur Oxidatie (MOVO) hypothese die ik eerder besprak in deel 1 en 2.
“Surprisingly, a lipid peroxidation product known as hydroxynonenal is generated during deep-frying of vegetable oils made from rapeseed, soybean, and sunflower that contain abundant linoleic acid. Further, even after incorporation into the body, reactive oxygen species attack ω-6 PUFAs in the membrane phospholipids to generate endogenous hydroxynonenal”
De auteur concludeert dat het redelijk is om te stellen dat HNE, ontstaan door oxidatie van omega-6 rijke plantaardige oliën, de oorzaak is van celdegeneratie, celdood en ziekten als Alzheimer en andere leefstijl gerelateerde ziekten.
Als we dieper duiken in de resultaten van de narratieve review zijn er zeker een paar bevindingen die ik met jullie wil delen.
“Exogenous hydroxynonenal is generated from ω-6 PUFAs, especially linoleic acid, during deep-frying of vegetable oils made from rapeseed (canola), soybean, sunflower, corn, etc.(77)”
Ten eerste levert Yamashima geen bewijs voor de claim dat HNE ontstaat tijdens het frituren met plantaardige oliën. Hij claimt dat exogene HNE wordt gevormd tijdens het frituren met linolzuur (omega-6) rijke plantaardige oliën van koolzaad, soja, zonnebloem, mais etc. Echter in de bron (bron 77) die hij voor de claim aanhaalt, wordt nergens in de studie gesproken over het frituren met plantaardige oliën. De studie is heel technisch en haalt veel punten aan die Yamashima (en Shoeb et al.) ook aanhaalt. Echter het ontstaan van HNE tijdens het verhitten van plantaardige oliën wordt niet besproken. Wel benoemen de auteurs dat het effect van HNE op onze gezondheid volledig afhankelijk is van de HNE concentratie, duur van blootstelling en type cel. Lage concentraties zijn gezondheid bevorderend en genoeg antioxidanten (zoals vitamine C, E en A) binnen krijgen kan het gevaar van een te hoge HNE concentratie tegengaan. Tot slot geven de auteurs een aanbeveling om zo gezond mogelijk oud te worden: verminder oxidatieve stres door een energierijk eetpatroon hoog in vet en koolhydraten te vermijden.
“To extend lifespan, a decrease in oxidative stress is recommended, by improving ROS and LPO sensing and maximizing the cellular antioxidant defenses. High-calorie diets (high fat and high carbohydrates) are linked to a high oxidant status in the organism, and recommended calorie restriction involves a decrease in total caloric intake while maintaining adequate nutrition, to extend the lifespan or improve health.” – bron 77 Dalleau et al.
Mcdonalds ontbijt en HNE
Ten tweede heb ik vraagtekens/kanttekeningen bij het bewijs dat Yamashima levert bij zijn claim dat een fastfood maaltijd (McDonalds) concentraties van HNE verhoogd. Hij claimt dat het consumeren van fastfood gefrituurd in plantaardige oliën zorgt voor een significante stijging in HNE concentraties binnen minuten tot uren na de maaltijd. Hij haalt een gerandomiseerde gecontroleerde cross-over studie (bron 78) aan waarin 11 mensen met metabool syndroom of een McDonalds maaltijd (FFS: burger, friet en frisdrank) of een maaltijd volgens de richtlijnen van de American Heart Association (AHA: bagel, kaas, fruit en melk) als ontbijt kregen. Vervolgens is hun bloed op baseline en na 2, 4, 6 en 8 uur afgenomen (de deelnemers aten of drinken niks in die 8 uur behalve water).
“After consumption of high-fat “fast food” cooked with such ω-6 PUFA-rich vegetable oils, the concentration of hydroxynonenal in the plasma increases significantly and rapidly; within minutes to hours”
Ik zal mijn kanttekeningen/vraagtekens kort opsommen:
(1) Volgens Yamashima stijgt de HNE al binnen minuten, maar de eerste meting na de maaltijd was 2 uur later. Dus waar baseert hij dat op?
(2) Volgens Yamashima is het McDonalds ontbijt gefrituurd in plantaardige oliën, maar in de studie staat dat er helemaal geen onverzadigde vetzuren in de maaltijd zaten… Er is wel een gat in de macronutriënten van 35,5 gram vet (51 gram vet totaal en 15,5 gram verzadigd vet, 0 gram onverzadigd vet) en dit zou net zo goed de onverzadigde vetzuren kunnen zijn. Dit wordt alleen nergens benoemd in de studie. Vreemd.
(3) Het McDonalds ontbijt zorgt voor een verhoging van gemiddeld 1,3 (baseline) naar 2,1 µm MDA (een andere aldehyde) en HNE. Yamashima spreekt van een stijging in HNE, maar dit weet hij helemaal niet. We kunnen hieruit niet opmaken hoe groot de stijging is in HNE, want het is niet duidelijk wat de verhouding is tussen MDA en HNE. Daarnaast heeft de McDonalds groep een flink hogere MDA en HNE concentratie in het bloed op baseline dan de AHA groep, maar het is niet duidelijk waarom. We hebben eerder geleerd dat de hoogte van de concentratie erg belangrijk is, een HNE van onder de 2 µm is nog steeds gezondheid bevorderend. Was de McDonalds groep ook op 0.8 gemiddeld begonnen, dan hadden ze misschien nooit de 2 aangetikt. Dit is natuurlijk speculeren.
Wel is duidelijk dat de McDonalds maaltijd niet gezond is! Zo was er vrijwel op alle biomarkers van oxidatieve stres en ontstekingen een significante slechtere score vergeleken met het AHA ontbijt. Ook laat de studie zien dat de stijging in MDA en HNE heel lang doorzet, tot wel 8 uur na het eten van de maaltijd. Ondanks dat de deelnemers niks anders meer aten. Je kunt je dus voorstellen dat als je drie ongezonde (gefrituurde) maaltijden zou eten over de dag. Dit zeker kan zorgen voor een chronische verhoging van aldehydes in het bloed. Maar nogmaals: hoe groot de stijging in HNE was weten we niet.
De auteurs van de studie concluderen dat de McDonalds maaltijd het slechter doet vanwege het hoge vet, energie en zout gehalte van de maaltijd. Dit benadrukt een belangrijk punt: we weten niet hoeveel HNE er daadwerkelijk in de maaltijd zat (dit is nooit gemeten). We weten ook niet waar de stijging precies door komt. Is de stijging in MDA en HNE het resultaat van het hoge energie, vet, zout of geoxideerde frituurvet gehalten? Dat kunnen we uit deze studie niet opmaken. Yamashima ook niet, ondanks dat hij heel stellig is in zijn interpretaties van deze studie. We weten alleen dat McDonalds ongezonder is dan een ontbijt volgens de richtlijnen van de AHA -- en dat is natuurlijk geen verassing.
Frituurvet en oxidatie
Alleen blijf ik nu met de vraag achter, hoe zit het nou met dat frituurvet? De maaltijd in de McDonalds studie had vrijwel geen onverzadigde vetzuren in de maaltijd, zou het dan gefrituurd zijn in verzadigd vet? Dan gaat de studie volledig tegen het punt in van Yamashima. Ik ben op zoek gegaan in de McDonalds studie en kwam tot mijn verbazing een studie tegen waar deelnemers van de studie gebruikt frituurvet moesten consumeren. Je leest het goed. Deelnemers kregen of een laag-vet maaltijd of een maaltijd verrijkt met frituurvet dat nog niet gebruikt was of een maaltijd verrijkt met frituurvet (uit een fastfood restaurant) dat al een week lang gebruikt was. De onderzoekers zagen alleen verslechterde bloedvaatfunctie (een indicatie voor oxidatieve stres) in de gebruikte frituurvet groep. Alleen als we dan naar het frituurvet kijken zien dat het hoofdzakelijk verzadigd vet en geen onverzadigd vet was.
“The composition of the high fat meals (used and unused fat) was: energy (3,754 kJ), fat (64.4 g), saturated fat (30 g), polyunsaturated fat (4 g), carbohydrate (62.5 g) and protein (20.5 g). The composition of the low fat meal was: energy (2,022 kJ), fat (18.4 g), saturated fat (8 g), polyunsaturated fat (2 g), carbohydrate (62.5 g) and protein (20.5 g).” - bron 78 Devaraj et al.
De auteurs concluderen dat het verhitten van olie in een frituur zeker zorgt voor oxidatieproducten die een negatieve impact hebben op onze gezondheid. Je zou dus kunnen zeggen dat wanneer er gefrituurd wordt in onverzadigde vetten (die nog vatbaarder zijn voor oxidatie) er nog meer oxidatie producten ontstaan zoals HNE. Echter ook dit is speculeren. Wel wil ik even duidelijk maken dat Joseph in zijn video pleit voor het terug gaan naar frituren in verzadigd vet (want die zouden niet oxideren), maar uit deze studie blijkt dat dit voor de gezondheid niet persé beter is. Wil je gezond eten? Eet geen gefrituurde voeding. Verrassing...
Richtlijn linolzuur inname
“Too much ω-6 PUFAs shifts normal physiological function to pathophysiological, thereby causing harm in a dose-response manner. Excessive ω-6 PUFA” intake can be described as merely above 0.4% of food energy (0.4 en%)."
Tot slot geeft Yamashima een concrete richtlijn voor een te hoge linolzuur (omega-6 vetzuur) inname, maar laat de context bewust of onbewust weg. Yamashima claimt dat een linolzuur inname van boven de 0.4en% al een risicofactor is voor leefstijl gerelateerde ziekten zoals alzheimer, hart- en vaatziekten, diabetes en obesitas. Als we dan kijken naar de 17 gram (7en%) linolzuur die per dag geconsumeerd wordt in Amerika, dan is dat vele male hoger. Hij baseert dit op een narratieve review (bron 179) die zich focust op de verhouding tussen omega-6 en omega-3 vetzuren, niet omega-6 op zich. De studie claimt dat 0.4en% linolzuur inname het risico op hart en vaatziekte kan verhogen wanneer de inname van omega-3 vetzuren te laag is – en dat is een belangrijke kanttekeningen. Het is relatief. Belangrijke context als je het aan mij vraagt.
"People with more than 50% n-6 in HUFA have a greater risk of death from cardiovascular disease (CVD) than people with less than 50% n-6 in HUFA…. In the absence of dietary n-3 nutrients, intakes of n-6 linoleic acid as low as 0.4 percent of food energy (0.4 en%) can give 50% n-6 in HUFA.” - bron 179 Clark & Lands
Clark & Lands onderbouwen dit weer met een andere narratieve review (van de zelfde auteur). Het is een soort van narratieve reviewception, een review in een review in een review, waarmee een web van narratieve reviews gecreëerd wordt dat vrijwel onmogelijk is om allemaal te controleren op accuraatheid. Toch kon ik het niet laten om een kleine duik te nemen. Tot mijn verbazing staat er in het derde niveau bron (1 yamashima > 2 Clark & lands > 3 Lands) dat een inname tot 2en% linolzuur geen risico’s met zich mee brengt… Ik kon verder geen bron vinden waar de review het op baseert, maar het spreek tegen wat Yamashima claimt: dat alles boven de 0.4 en% schadelijke effecten heeft.
“Recommended Dietary Allowance (RDA) near 0.5 en% meeting needs of 97–98 percent of individuals, and a Tolerable Upper Intake Level (UL) near 2 en% having no likely risk of adverse health effects.” - Lands
De conclusie
Ik kan geen narratieve review meer zien. Ik ben alleen bang dat dit niet de laatste zullen zijn.
Het is duidelijk dat, zoals altijd, er meer context en nuance nodig is dan er gegeven wordt in de video van Joseph. 4-Hydroxy 2-nonenal (HNE) is een aldehyde die hoogst waarschijnlijk een rol speelt in verschillende welvaartsziekten, echter is HNE op zich zelf niet giftig. We hebben een lage concentratie nodig in onze cellen, en het wordt pas gevaarlijk bij hele hoge concentraties. Het metabolisme van HNE is nog altijd niet volledig begrepen. Voeding kan zowel HNE concentratie verhogen (door een MCDonalds ontbijt) als verlagen (antioxidanten). Deze context geeft Shoeb et al., echter wordt het weg gelaten door Joseph.
Yamashima heeft, als expert op het gebied van HNE, een gigantische narratieve review geschreven. Wanneer ik naar de meer praktische punten (verhoogd verhitten van oliën HNE concentraties? Hoeveel linolzuur in ons eetpatroon is nog gezond?) keek bleek er sprake van slechte wetenschap (slechte bronverwijzing of interpretatie van bronnen). Het is duidelijk dat je geen frituurvet moet drinken of gefrituurde voeding moet eten. Echter er is ook heel veel nog onduidelijk: wat als je veel antioxidantrijke voeding eet bij je gefrituurde maaltijd? Hoeveel HNE ontstaat er bij het verhitten van plantaardige oliën? En wat heeft dat voor impact op concentraties in cellen?
Hoe sterk is het bewijs voor de claim: bij het oxideren (wat gebeurt tijdens het verhitten/frituren en in ons lichaam) komen stoffen vrij die giftig zijn zoals aldehydes die slecht zijn voor onze gezondheid. Deze zijn zo schadelijk dat ze mogelijk de onderliggende oorzaak zijn van alle leefstijl-gerelateerde welvaart ziekten die we kennen?
Joseph haalt twee narratieve reviews aan. Wat mij betreft zijn dit niet meer dan mening van experts (onder aan in de Piramide van Bewijskracht), die beoordeelt moeten worden op (kwaliteit van) het bewijs dat ze leveren voor hun claims. Shoeb et al. liet ruimte voor onzekerheid over en gaf veel context aan de gevaren van HNE met juiste bronverwijzing, wat de kwaliteit en daarmee bewijskracht versterkt. Yamashima schreef een gigantische review met zo’n 180 bronnen. Dit kun je nooit allemaal controleren. Uit de bronnen die ik controleerde bleek dat Yamashima bronnen aanhaalt die zijn claim niet onderbouwen of verkeerd geïnterpreteerd worden. Dit is onbewust of bewust gedaan om zijn eigen claim te onderbouwen, wat mij laat twijfelen aan de wetenschappelijke accuraatheid van de rest van de review. Daarmee is de kwaliteit en dus de bewijskracht laag.
Wat vond je ervan? Laat het aan mij weten in de vorm van commentaar of een email: info@coenfirmationbias.nl
Ben je een claim tegen gekomen op internet of social media en ben je benieuwd naar een beoordeling van de onderbouwing, laat het mij weten en ik duik erin!
Wil je mij en mijn voedingswetenschapavontuur steunen? Deel mijn artikelen of de podcast op jouw socials!
Alles wat je op deze website leest is mijn mening gebaseerd op kennis en ervaring. De kans is groot dat ik wel eens iets over het hoofd zie, of dat iets beter kan. Ik hoor het graag! Wetenschap doen we samen.
Begrippen
Correlaties: De samenhang tussen twee factoren. Terug naar waar je was.
Metabolisme: Het metabolisme, ook wel stofwisseling genoemd, staat voor alle chemische reacties in het lichaam die zorgen voor energie en alle stoffen (zoals metabolieten) die nodig zijn om het lichaam te laten functioneren. Terug naar waar je was.
Metabool syndroom: Het metabool syndroom is een verzameling van klachten rondom de stofwisseling. Het gaat om een combinatie van een verhoogd cholesterolgehalte, hoge bloeddruk, overgewicht (vooral toename bij de buik) en een hoge bloedsuikerspiegel. Terug naar waar je was.
Significantie: (Statistische) Significantie, ook wel de P(robability)-value, staat voor de kans dat het gevonden resultaat gevonden is terwijl de nulhypothese (er is geen effect of verschil) niet verworpen kan worden. Oftewel, significantie staat voor kans dat het gevonden resultaat gebaseerd is op toeval en wanneer deze kans klein genoeg is kan de nulhypothese verworpen en de alternatieve hypothese aangenomen worden. Terug naar waar je was.